عطار نیشابوری

جملهٔ مردان زخود فانی شدند

در بقای حق بحق باقی شدند

نفس خود را در ریاضت داشتند

از خدای خود سعادت داشتند

یک زمان نه خواب کردند و نه خورد

بوده‌اند از خلقهم آزاد و فرد

ترک لذات جهان کردی به کل

این جهان را دیده اندر عین ذُل

از مراد نفس خود برخواستند

هر دوعالم را به کل درباختند

در ره توحید حق پاک آمدند

د رره تجرید چالاک آمدید

سالها بودند اندر انتظار

تا که واصل گشته‌اند با جان نثار

هم شدم در راه حذ بسیار گوی

زان ندیدم در جهان اسرار جوی

ای دریغا سر اسرار جهان

ما بگفتیم و ندانستند خسان

هر که در پندار نفس خویش ماند

کی تواند حرف این اسرار خواند

هر که او یک دم سزای نفس داد

صد در رحمت بروی خود گشاد

سالکان نه خواب کردند و نه خورد

در ره معنی شدند آزاد و فرد

رستمان در راه رفتند ای پسر

این خران در شیب کاهند خیره سر

در پی آب و علف در مانده‌اند

از هزاران گنج معنی مانده‌اند

چند گویم چون شما را درد نیست

در چنین راهی که دیدم مرد نیست

هیچکس را از رموزم شد خبر

باشد از چشم خسان پنهان مگر

خود نشان عارفان شد بی‌نشان

زین سبب پنهان شدند از چشمشان

تا تو هستی در وجود ای محترم

کی خبر یابی ز دریای عدم

محو شو از خویشتن کلی ببر

تا برآری از یکی دریا تو دُر

در عدم بحر قدم یابی عیان

از قدم بینی جمال جان عیان

این عدم دریا و دُر اندریم است

جهد کن تا دُر زنم آری بدست

والذین جاهدوا حق گفت از آن

تا که در کار آوری این جسم وجان

جسم را شبها بدار اندر قیام

تا از آن معنی شوی مرد تمام

تا بدارش دو رکوع و در سجود

کل تو فانی شو ز بحر این وجود

بعد از آن جان را بفکروذکردار

تا برآید دُر ز بحر بی‌کنار

چون دُر تو حاصل آمد از عدم

وآن زمان آتش زنی ددبیش وکم

این در اینجا عشقدان ای بیخبر

بیشکی آتش زند در خشک و تر

چونکه عشق آمد پدید ای مرد کار

نه همی دیار ماند و نه دیار

نه سلوک ونه اصول و نه فروع

نه ره تقوی نه زهد ونه ورع

نه زمان و نه مکان و نه عروج

نه سما ونه نجوم و نه بروج

نه بیان و نه گمان و نه یقین

نه بد ونه نیک ونه کفر و نه دین

نه ره تقلید ونه قال و مقال

کل بود توحید در معنی حال

نه ره طامات نه زرق و فریب

نه بلند و پست و نه بالا نه شیب

نه ره سالوس و دلق و نام وننگ

نه سر کبر و نه خشنود و نه جنگ

نه ره پندار و کبر و معصیت

نه ره طامات وذکر ومعرفت

نه قبول خلق نه رد کسان

محو گشته این جهان و آن جهان

آتش عشقش ز جان افروخته

هر زمانی صد جهانی سوخته

هر که آتش در درون مافکند

راز ما را از درون بیرون فکند

عشق ما را خود از این تن برکشید

حاصل ما خود ز تن عشقش کشید

عشق سر حق بما پیدا نمود

کار ما را عشق زیبا برگشود

عشق ما را برد اندر لامکان

عشق ما را راه داد از بحر جان

عشق ما را از خودی بیزار کرد

آتش اندر خرقه و زنار کرد

عشق جانان در دل ما کار کرد

جان ما شایستهٔ دیدار کرد

عشق آمد سالکان حیران شدند

در سلوک خویش سرگردان شدند

عشق آمد ذاکران در ماندند

از حدیث ذکر خود واماندند

عشق آمد ذاکران بیخودشدند

از تفکر هر زمان بیخود شدند

عشق آمد عارفان محو آمدند

وز ره عشاق در صحو آمدند

عشق آمد کرد دکانها خراب

ای بسا کس را که دلها شد کباب

عشق آمد نام وننگ ما بسوخت

خرقهٔ ناموس و رنگ ما بسوخت

عشق آمد ذکر این آیات کرد

شه رخی زد این جهان را مات کرد

عشق آمد با هزاران های و هوی

های را برگیر آنگه باش هوی

عشق آمد گفت الله شد عیان

می‌کند عشق این سخنها را بیان

عشق چون راز اناالحق وا نمود

از زبانش سودها پیدا نمود

چند گویم هر چه بینی درجهان

سر بسر آن را تو سر عشقدان

عشق چون مشاطهٔ عشاق بود

صد هزاران دل از او پر داغ بود