shahname picture
shahname picture
shahname picture
shahname picture
shahname picture
shahname picture
ایرانشان ابن ابی الخیر

ایرانشان ابن ابی الخیر

ایرانشان (ایرانشاه) ابن ابی الخیر از شاعران اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم هجری قمری و هم‌عصر با سلطان ملکشاه سلجوقی بود. گویا ایرانشان بیش از سال ۵۱۱ ه. ق. نزیسته باشد. وی داستان بهمن بن اسفندیار را در قالب بحر متقارب در حدود سال ۵۰۰ هجری قمری یا اندکی پس از آن به نظم درآورده است. قدیمی‌ترین اشارات به نام شاعر، در دست‌نوشته‌های مجمل التواریخ و القصص است؛ در مجمل التواریخ و القصص، نسخهٔ کتابخانهٔ فؤاد کورپولو در ترکیه، نام شاعر «انشاه» و در نسخهٔ هایدلبرگ آلمان، نام وی «ایرانشاه» و در دست‌نوشته‌های پاریس و چستربیتی از مجمل التواریخ و القصص، «ایرانشان» ضبط شده‌است. پیرامون زادگاه وی اگرچه جلال متینی مصحح کوش‌نامه، در مقدمهٔ آن دربارهٔ زادگاه «ایرانشان» سخنی به میان نیاورده‌است؛ اما رحیم عفیفی در پیشگفتار بهمن‌نامه، برپایهٔ شواهدی چنین پنداشته‌است که شاید ایرانشان، برادر «شهمردان بن ابی‌الخیر» نویسندهٔ نزهت‌نامهٔ علایی برادر و در نتیجه رازی (اهل ری) بوده‌باشد. دو اثر منظوم ایرانشان، بهمن‌نامه و کوش‌نامه است. بهمن‌نامه پیش از کوش‌نامه سروده شده‌است. کوش‌نامهٔ ایرانشان از روی نسخهٔ آماده شده به همت مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان در گنجور در دسترس قرار گرفته است.

تولد:نامشخص

تاریخ تولد:460

وفات:نامشخص

تاریخ وفات:510

بدو خلعت خسروانی فگند

ز تخت و کلاه و ستام و سمند

به ایرانیان داد بسیار چیز

سپاه دگر را درم داد نیز

سپاه برادرش را همچنین

بسی چیز بخشید و کرد آفرین

سوی شاهشان کرد یکسر گُسی

روان شد ز درگاه او هر کسی

بخوبی فرستادشان نزد اوی

همه کامگار و همه تازه روی

خود و لشکر روم و مردان کار

گرفتند کوه کلنگان حصار

چنان هشت سالش نگهداشتند

که مرغ از بر کوه نگذاشتند

نشد خوردنی اندر او هیچ کم

نه از هیچ رویی بر ایشان ستم

زمان تا زمان کوش تا مرز جنگ

ز دریا برون آمدی چون نهنگ

یکی گوشه ای لشکری برزدی

گهی تیغ و گه آتش اندر زدی

چو انبوه گشتی برآن بر سپاه

گرفتی سوی کشتی خویش راه

ز دریا شدی باز بر تیغ کوه

شد از کوش، سلم دلاور ستوه