shahname picture
shahname picture
shahname picture
shahname picture
shahname picture
shahname picture
ادیب صابر

ادیب صابر

شرف‌الادباء شهاب‌الدین ادیب صابر بن ‌اسماعیل ترمذی (کشته شده به سال ۵۴۶ هجری قمری) از شعرای عهد سلجوقی و خوارزمشاهی بود. اصل وی از ترمذ بود و شاعری او هم در آن شهر شروع شد. ولی بعدها در نواحی دیگر مانند مرو، بلخ و خوارزم روزگار گذرانید و به مدّاحی سنجر پرداخت. سنجر او را به رسالت نزد اتسز خوارزمشاه فرستاد. او چندی در خوارزم ماند و اتسز را مدح گفت. اتسز توطئه‌ای برای قتل سنجر ترتیب داده بود. ادیب صابر از آن آگاه شد و سنجر را مطلع کرد و نقشهٔ اتسز باطل گردید. به همین دلیل اتسز دستور داد او را در رود جیحون غرق کردند.

تولد:ترمذ

تاریخ تولد:505

وفات:نامشخص

تاریخ وفات:546

لبت به رنگ شراب است و میل من به شراب

مرا شراب تو تا کی دهد غرور سراب

ز بهر روی و لبت تا دلم اسیر تو شد

اسیر عشق و شرابم اسیر عشق و شراب

اگر شراب لب توست و نقل بوسه تو

خوشا شراب و خوشا زان شراب مست و خراب

بنای صبر خرابی گرفت در دل من

بنای صبر مرا فرقت تو کرد خراب

ز چشم تا به دل من رسید نامه عشق

به چشم من نرسیده ست نیز نامه خواب

هوات قاصد جان من است و از تو مرا

نه قاصد و نه پیام و نه نامه و نه جواب

شتاب من همه سوی وصال توست و تو را

نه در وصال درنگ و نه در فراق شتاب

شبم چو زلف تو بی تو دراز گشت و سیاه

ز نور روی تو باید شب مرا مهتاب

متاب زلف که پیش از تو هیچ خلق نداشت

ز مشک بر رخ مه پیچ و چین و حلقه و تاب

وگر دو دیده تو مشک تاب دار ندید

بتاب زلف ولیکن ز عهد روی متاب

مخواه طاقت و تاب از دلم به فرقت خود

که تاب زلف تو از دل ببرد طاقت و تاب

لبت عتاب کند کز تو بوسه ای طلبم

دلم ربودی و جانم نکرد با تو عتاب

عقیق لب صنما تا جدایم از لب تو

همی حسد برد از اشک من عقیق مذاب

به روی خوب عذابم مکن که روی تو هست

گل بهشت و نباشد بهشت جای عذاب

دلم ز بهر سه بوسه اسیر صد هوس است

ازآن دو لب به سه بوسه دل مرا دریاب

هزار گنج نه اندر دو گوش من ز دو لب

به یک حدیث چو در زان دو رسته درخوشاب

حجاب زلف ز رخ دور کن یکی ساعت

ز شب سیاه چه ساخته پیش آفتاب حجاب

بسا شبا که تو برداشتی حجاب از رخ

شب سیاه بیفکند جامه ای ز حجاب

چو چهره تو برون آمد از حجاب دو زلف

برون دوید منجم گرفته اصطرلاب

ز شرم گوی زنخدانت بر سپهر کبود

طپان شدند کواکب چو گوی در طبطاب

ز نور عارض تو در لباس پیری رفت

اگر چه بود شب تیره در لباس شباب

کنون ز حسرت روی تو بر قمر هر شب

فلک بگرید و آنک سرشک اوست شهاب

بسا شب که مرا از شب دو زلف تو بود

دلی تپان چو کبوتر به زیر چنگ عقاب

فروغ صبح ز دیده نهفته چون سیمرغ

مرا ز ظلمت شب دیده دیده بان غراب

فلک چو روی من از زخم دست نیل اندود

زاشک دیده بر او قطره قطره چون سیماب

ستاره چون کف موسی که برکشید از جیب

مجره همچو طریقش چو عبره کرد بر آب

تو از طریق جفا سرمه کرده دیده به سحر

مرا ز حسرت تو رخ به خون دیده خضاب

همیشه بر رخ مهر من از وفاست رقم

چنانکه بر رخ مهر تو از جفاست نقاب

هوای دلبر جافی همه خطای خطاست

ثنای مجلس عالی همه صواب صواب

سلاله نبوی قطب مجد مجدالدین

ز دین او همه احوال دین به رونق و آب

رئیس شرق علی بن جعفر آنکه فزود

بزرگی حسبش را بزرگی انساب

بزرگ مشرق و مغرب کریم قرن و قران

جمال عترت و عالم کمال کلک و کتاب

یگانه ای که نبیند چنو چهار ارکان

به زیر سایه این خیمه چهار طناب

لقای او عوض نعمت همه اسلاف

بقای او سبب حرمت همه اعقاب

سرای اوست زمین و زمانه را کعبه

ز رای اوست سپهر و ستاره را محراب

به قدر چرخ و قبولش کواکب اقبال

به جود بحر و کلامش جواهر آداب

به روی او نظر دیده اولوالابصار

به مدح او شعف خاطر اولوالالباب

عطای او چو سعادت بود دلیل نجات

ثنای او چو عبادت دهد امید ثواب

نه جاه و رتبت او خالی از زمان و زمین

نه مهر و منت او غایب از قلوب و رقاب

شراب مدحت او را ز نعمت است حریف

حروف مدحت او را ز حرمت است اعراب

به طبع چند رود در مدیح او تطویل

ز عقل چند بود در صفات او اطناب

کرا شده ست مقرر شمار ریگ زمین

کرا شده ست میسر حساب قطر سحاب

زهی عبارت تو کیمیای علم و هنر

نظیر مجلس تو همچو کیمیا نایاب

ندیم طبع کریم تو گشته در هر فن

رفیق شخص شریف تو گشته در هر باب

فراست حکما و فصاحت بلغا

لباقت شعرا و لطافت کتاب

ثنای نیک ز نام تو یافت زینت و فر

بنای بخل ز جود تو شد خراب و یباب

لطف ز لفظ تو زاید چنانکه در ز صدف

شرف ز ذات تو خیزد چنانکه زر ز تراب

ز خدمت تو مهناست عیش را احوال

به دولت تو مهیاست علم را اسباب

به نام تو متوسل بود همی اشعار

ز ذات تو متشرف شود همی القاب

ز کوشش تو رسد عجز دشمنان به کمال

به بخشش تو رسد مال دوستان به نصاب

ز دهر صدر تو را اصل مهتری است لقب

ز چرخ فر تو را سعد مشتری است خطاب

شریف تر ز تو شخصی نبود در ارحام

کریم تر ز تو عرضی نیامد از اصلاب

تویی و بس که ز فخرست بر سرت افسر

تویی و بس که ز جودست بر درت بواب

کفت خزانه رزق است در همه اوقات

دلت کمانه حق است در همه ابواب

ز جود تو به نیاز « ای نیاز دولت و دین»

همان رسد که ز رستم رسید بر سهراب

ز مهر و کین تو حاصل شوند شادی و غم

ز دین و کفر به حاصل شود ثواب و عقاب

ز معجزات سخا آن نموده ای امسال

که در تعجب از او مانده اند شیخ و شباب

نه با سخای تو در کوه ماند زر عیار

نه با عطای تو در بحر ماند گوهر ناب

حدیث جود تو سایرترست در عالم

ز حال عروه و عفرا ز عشق دعد و رباب

چگونه مثل تو باشند مهتران به محل

نه جنس بال هما آمدست پر ذباب

ز جود تو متحیر بمانده شد سلطان

که ملکش از در چین است تا در صقلاب

گزاف نیست ز یزدانت رفعت و رتبت

محال نیست ز سلطانت حرمت و ایجاب

ز مرکبت که تن و تک زکوه دارد و باد

زمانه را عجب است و ستاره را اعجاب

گهی چو باد کنی کوه را سبک به عنان

گهی چو کوه کنی باد را گران به رکاب

به دست و پا بگرفته است شکل تیر و کمان

از آن بود به گه تک چو تیر در پرتاب

شود ز سرعت سیرش همی شهاب خجل

شود ز آتش نعلش همی ستاره کباب

عجب ز کلک تو دارم که نیست ساحر و هست

چو ساحرانش دو صد گونه آب زیر لعاب

سخن نگارد و انس سخن به صحبت اوست

چنانکه انس پیمبر به صحبت اصحاب

همیشه تا به حساب ابتدا بود ز یکی

بزی و مدت عمر تو را مباد حساب

مراد چشم تو حاصل ز روی عمر و بقا

زبان بزم تو ناطق به لفظ چنگ و رباب