shahname picture
shahname picture
shahname picture
shahname picture
shahname picture
shahname picture
ادیب صابر

ادیب صابر

شرف‌الادباء شهاب‌الدین ادیب صابر بن ‌اسماعیل ترمذی (کشته شده به سال ۵۴۶ هجری قمری) از شعرای عهد سلجوقی و خوارزمشاهی بود. اصل وی از ترمذ بود و شاعری او هم در آن شهر شروع شد. ولی بعدها در نواحی دیگر مانند مرو، بلخ و خوارزم روزگار گذرانید و به مدّاحی سنجر پرداخت. سنجر او را به رسالت نزد اتسز خوارزمشاه فرستاد. او چندی در خوارزم ماند و اتسز را مدح گفت. اتسز توطئه‌ای برای قتل سنجر ترتیب داده بود. ادیب صابر از آن آگاه شد و سنجر را مطلع کرد و نقشهٔ اتسز باطل گردید. به همین دلیل اتسز دستور داد او را در رود جیحون غرق کردند.

تولد:ترمذ

تاریخ تولد:505

وفات:نامشخص

تاریخ وفات:546

ای به قامت چو سرو بستانی

قیمت حسن خویش می دانی

نیکویی را به روی معجزه ای

دلبری را به زلف برهانی

در حلاوت برادر شکری

در لطافت برابر جانی

دل نمازت برد که دلداری

جانت سجده کند که جانانی

همه آرایش تو فردوسی

همه پیرایه تو رضوانی

دل ستانی به جعد زنجیری

دین ربایی به زلف چوگانی

نه نگه داری آنچه بربایی

نه نکو داری آنچه بستانی

بر رخ لاله قطر شبگیری

بر سر سرو شاخ ریحانی

اگر این خوبتر بود اینی

و گر آن طرفه تر بود آنی

ور تو را وصف خویش باید کرد

هم تو از وصف خویش درمانی

تن و جان را به غمزه آشوبی

دل و دین را به بوسه درمانی

به زبان معجز مسیحایی

به دهان خاتم سلیمانی

نشناسد زیوسف مصری

گرت بیند رسول کنعانی

در سر من حریف سودایی

در دل من ندیم ایمانی

سر زلف تو را همی ماند

سر کار من از پریشانی

بوسه ای را دلی است از تو بها

گر بها بودی اینت ارزانی

گر به یک غمزه صد جگر بخلی

نبود در تو یک پشیمانی

نیستی تیغ و وقت جان بردن

به سر تیغ دادبگ مانی

صاحب الجیش سید العرب آنک

نه معدی چنو نه عدنانی

بوالغنایم امیر تاج الدین

رافع بن علی شیبانی

عدل او راحت مسلمانان

تیغ او قوت مسلمانی

کرد حاصل به قربت سلطان

رتبت خسروی و سلطانی

ای به ذات تو معتبر گشته

نسبت بحتری و قحطانی

به بنی شیبه انتساب کنی

که تو فهرست فخر ایشانی

زین سبب را کلید کعبه خدای

به بنی شیبه داشت ارزانی

کعبه داد و دین خراسان شد

تا تو در خطه خراسانی

به سخا بحر مکرمت موجبی

به سخن ابر گوهر افشانی

در ضیا با ضیای خورشیدی

در علو با علو کیوانی

در فراست دلیر معرکه ای

در سیاست سوار میدانی

صاحب دولت جهانگیری

نایب خسرو جهانبانی

گر خرد نقطه ای است پرگاری

ور هنر نامه ای است عنوانی

در کف دست عدل شمشیری

بر سر کشت جود بارانی

به ظفر گوهر بهاگیری

به نظر اختر درفشانی

چون قدر با کمال تاییدی

چون قضا با نفاذ فرمانی

مرتبت را بهار و نوروزی

منقبت را عیار و میزانی

چون سلامت بزرگ فایده ای

چون سعادت درست پیمانی

نکته علم و نقطه خردی

شرف دهر و فخر دورانی

گر تو را باد و ابر گوید عقل

راست گویی است عقل و برآنی

بر موافق چو باد نوروزی

بر مخالف چو ابر طوفانی

مصطفایی گرفت سیرت تو

زان گرفته است عقل حسانی

نه رسولی و معجزاتت هست

نه خدایی و نیستت ثانی

دهن دوستان بخندد خوش

چون سر کلک را بگریانی

دیده دشمنان بگرید زار

چون سر تیغ را بخندانی

بر ولی و عدو به عفو و سخط

آب حیوان و تیغ برانی

آن یکی را ز نیست هست کنی

وانکه هست است نیست گردانی

غرض دور چرخ دواری

سبب عز دین یزدانی

در خلاف تو رنج و دشواری

در وفاق تو ناز و آسانی

گر شب و روز خوانمت، شاید

تا بر اسبی و تا در ایوانی

که ز تاثیر عدل و مالش ظلم

چون شب وصل و روز هجرانی

پیش بینی است کلک تو که نماند

غیب را زو حدیث پنهانی

وقت دانایی و گه حکمت

دانیالی گرفت و لقمانی

گر تو معمار عالمی زچه یافت

از تو بنیاد بخل ویرانی

ز آتش تیغ توست جان عدوت

چون دل عاشقان بریانی

تن بدخواهت از لباس حیات

همچو تیغ تو شد زعریانی

نامه عز من بخواند چرخ

گر تو این شعر من فروخوانی

تا بود همچو روز تابستان

به درازی شب زمستانی

نوبهار بقات باقی باد

تا در او کام دل همی رانی

تا بود دور آسمان باقی

نشود دور دولتت فانی

اثر خشم و سهم و صولت تو

به طرازی رسید و ختلانی

ضربت تیغ و جوش جیش تو کرد

کرکسان را پلنگ مهمانی

خاک ختلان زناوک تو گرفت

گونه گوهر بدخشانی