shahname picture
shahname picture
shahname picture
shahname picture
shahname picture
shahname picture
رضاقلی خان هدایت

رضاقلی خان هدایت

رضاقلی خان متخلص به هدایت (زادهٔ نیمهٔ محرم الحرام ۱۲۱۵ هجری قمری معادل ۱۸ خرداد ۱۱۷۹ هجری شمسی در تهران و درگذشتهٔ ماه ربیع‌الاول سال ۱۲۸۸ هجری قمری معادل ۸ تیر ۱۲۵۰ هجری شمسی تهران) ادیب، شاعر و تذکره‌نویس سدهٔ سیزدهم هجری قمری در ایران در دوران حکومت قاجار بود. وی از ابتدای جوانی شعر می‌سرود و «چاکر» تخلّص می‌کرد. پس از چندی تخلص خود را به دلیل یک رؤیا به «هدایت» تغییر داد. در سال ۱۲۴۵ هجری قمری مورد توجه فتحعلی شاه قرار گرفت و به پاداش قصیده‌ای که در مدح شاه سروده بود لقب «خان»ی و امیرالشعرایی گرفت. پس از فتحعلیشاه، به دربار محمدشاه راه یافت و با ماندن در تهران به تربیت شاهزاده عباس میرزای ثانی (ملک آرا)، فرزند محمدشاه مأمور شد. پس از مرگ محمدشاه به دربار ناصرالدین شاه راه یافت و از طرف او به ریاست مدرسهٔ دارالفنون رسید. در سال ۱۲۶۷ هجری قمری پس از پایان جنگ با ترکمانان ناحیهٔ سرخس، به دستور امیرکبیر به ‌عنوان سفیر به خوارزم رفت. هدف مأموریت او که یک سال به طول انجامید، آگاهی‌یابی از اوضاع ماوراءالنهر از نظر سوق‌الجیشی، آزادی اسرای مسلمان و ممانعت از خرید و فروش آنان بود. هدایت تألیفات بسیاری به نظم و نثر دارد. ریاض العارفین (تذکرهٔ احوال عرفا و شاعران عارف)، مجمع الفصحا (تذکرهٔ ادبی در شرح احوال و منتخباتی از اشعار ۸۶۷ شاعر)، مثنوی هدایت‌نامه، لطائف المعارف، سفارت‌نامهٔ خوارزم، فهرس التواریخ، فرهنگ انجمن آرای ناصری، روضةالصفای ناصری (تکمیل تاریخ روضة الصفای میرخواند در سه جلد تا عهد ناصرالدین شاه)، مثنوی منهج الهدایة و دیوان اشعار (شامل بیش از هشت هزار بیت غزل و بیش از ده هزار بیت قصیده) از جمله آثار اوست. تذکرهٔ ریاض العارفین هدایت از روی نسخهٔ تایپ شده به کوشش آقایان سيد رضی واحدی و سهراب زارع قابل دریافت از وبگاه تصوف ایرانی به گنجور اضافه شده است.

تولد:تهران

تاریخ تولد:1215

وفات:نامشخص

تاریخ وفات:1288


بخش ۱ - روضه دوم در ذکر فضلا و محققین حکما به ترتیب حروف تهجی: ابوعلی سینای بلخی

بخش ۲ - ابوعلی سینای بلخی قدس سره العزیز: و هو علی بن عبدالله بن حسین بن سینا. آن جناب ...

بخش ۳ - افضل کاشی نور الله مرقده: وهو افضل الدین محمد القاشانی، حکیمی است ...

بخش ۴ - ابوالقاسم فندرسکی قدس سره: اسم شریف آن جناب میرابوالقاسم و فندرسک قریه‌ای ...

بخش ۵ - اشراق اصفهانی نور الله روحه: وهو زبدة الفضلا و قدوة الحکما میر محمد باقر ...

بخش ۶ - ابن یمین فریومدی خراسانی: وهو امیر محمود بن یمین الدین محمود فریومدی ...

بخش ۷ - اثیر اخسیکتی: فاضلی آگاه و سخنوری صاحب جاه. اخسیکت از ولایت ...

بخش ۸ - اشرف سمرقندی: اسم شریفش سید معین الدین. چون سید حسن غزنوی اشرف ...

بخش ۹ - احیای همدانی: اسم شریفش میرزا محمد هاشم. حکیمی است عظیم الشأن و ...

بخش ۱۰ - ابوسعید کالیبی هندی: از فرزانگان هندوستان و مرتاض بوده. این بیت از اوست:

بخش ۱۱ - انسی سیاه دانی: اسمش عبدالرحمن بن بختیار. مردی عالم و کامل بوده. ...

بخش ۱۲ - اسد کاشی: اسمش قاضی اسدالله و فاضلی است صاحب جایگاه. به ...

بخش ۱۳ - امری شیرازی: قاسم نام داشته و به علوم غریبه رایت شهرت افراشته. ...

بخش ۱۴ - ابوسعید بزغش شیرازی قدس سره: از مشایخ و از محققین زمان خود بود. از اصحاب شیخ ...

بخش ۱۵ - ادایی یزدی علیه الرحمة: از وارستگان قلمرو وجود و نظارگیان جمال شهود. ...

بخش ۱۶ - انوری ابیوردی: حکیم اوحدالدین از فضلای زمان و از حکمای اوان خود ...

بخش ۱۷ - بندار رازی: اسمش خواجه کمال الدین و از اهل قهستان ری و صاحب ...

بخش ۱۸ - باقی تبریزی علیه الرحمه: اسمش میر عبدالباقی. از فضلای زمان خود افضل، و از ...

بخش ۱۹ - بدیهی سجاوندی: وهو مجدالدین احمد. از فضلا و حکمای زمان سلطان ...

بخش ۲۰ - بهاءالدین زکریای ملتانی: از مشاهیر عرفا و اماجد فضلاست. مرید شیخ شهاب ...

بخش ۲۱ - جمال اصفهانی قدس سره: اسمش عبدالرزاق و در فضایل و کمالات یگانه آفاق. ...

بخش ۲۲ - حافظ شیرازی قدس سره: وهو فخرالمتألهین، خواجه شمس الدین محمد الحافظ ...

بخش ۲۳ - حسین یزدی نور الله روحه: و هو زبدة الفضلاء و العلما قاضی میر حسین میبدی. ...

بخش ۲۴ - حارثی مروی علیه الرحمة: فاضلی دانشور و شیخی معرفت گستر است. مدت‌ها در مرو ...

بخش ۲۵ - حسن غزنوی قدس سره: وهو سید اشرف الدین حسن بن ناصر. از اعاظم سادات ...

بخش ۲۶ - حسامی خوارزمی علیه الرحمة: چون در قراکول خوارزم توطن کرده بوده به حسامی ...

بخش ۲۷ - حسین خوانساری علیه الرحمة: اعلم علماء و افضل فضلای زمان خود بوده. سالها در ...

بخش ۲۸ - حسن دهلوی قدس سره: و هو شیخ نجم الدین حسن. از فضلا و عرفا و مرید ...

بخش ۲۹ - حکیمی طبسی علیه الرحمه: حکیمی مشهور به حکیمی و از مریدان سید نسیمی. معروف ...

بخش ۳۰ - خاقانی شیروانی: وهو افضل الدین ابراهیم بن علی النجار الحقایقی. ...

بخش ۳۱ - خیام نیشابوری: از مشاهیر حکمای جهان و از نوادر شعرای زمان خود ...

بخش ۳۲ - خلیفه سلطان مازندرانی: وهو زبدة الفضلاء سید علاء الدین حسین. از جناب ...

بخش ۳۳ - خیال اصفهانی: اسمش میرزا غیاث الدین محمد، خلف میرزا صدرا ولد ...

بخش ۳۴ - دوانی کازرونی طاب ثراه: و هو زبدة الحکما و علامة العلما مولانا جلال ...

بخش ۳۵ - داوود اصفهانی: اسمش میرزا داوود خلف الصدق میرزا عبدالله متخلص ...

بخش ۳۶ - دوایی گیلانی علیه الرحمه: از حکمای متأخرین و از عقلای محققین. با اکبر شاه ...

بخش ۳۷ - ذوقی کاشانی: اسمش امیر محمد امین. از طایفه ترکمانیه بوده ودر ...

بخش ۳۸ - رضی الدین خشاب نیشابوری: بعضی او را از اهل دارالمؤمنین کاشان دانسته‌اند. ...

بخش ۳۹ - رفیع الدین کرمانی: فرزانه‌ای صاحب کمالات صوری و معنوی، از وارستگان و ...

بخش ۴۰ - روحی سمرقندی: وهو حکیم ابوبکر بن علی. از فحول شعرا و مداح ...

بخش ۴۱ - رضای شیرازی: اسمش حکیم شاه رضا از فضلا و حکما بوده و سفر هند ...

بخش ۴۲ - رافعی قزوینی: اسمش ابوسعید بابویه بوده و حکیم خاقان او را مدحت ...

بخش ۴۳ - زکی شیرازی علیه الرحمة: و هو شیخ عبدالله بن ابی تراب بن بهرام بن زکی ...

بخش ۴۴ - زین الدین نسوی قدس سره: از محققین و مدققین شهر نساست و آن از توابع دشت ...

بخش ۴۵ - سنائی غزنوی قدس سره: و هو شیخ الحکیم العارف الکامل ابوالمجد مجدود بن ...

بخش ۴۶ - سوزنی سمرقندی: حکیم شمس الدین، محمد بن علی نام و لقبش بوده. در ...

بخش ۴۷ - شمس الدین طبسی علیه الرحمة: قاضی شهر هرات بوده و قاضی منصور فرغانه او را ...

بخش ۴۸ - شهاب الدین مقتول قدس سره: اسم شریف آن جناب یحیی و مکنی است به ابوالفتح و به ...

بخش ۴۹ - شرف یزدی: و هو مولانا شرف الدین علی، در همه فنون کمالات، ...

بخش ۵۰ - شریف جرجانی: اسم شریفش میرسید شریف، مشهور به علامه. در کمالات ...

بخش ۵۱ - شوکت بخارایی: از وارستگان زمان خود بوده و در بلاد ایران سیاحت ...

بخش ۵۲ - شمس شیرازی: اسمش شمس الدین عبدالله. از علوم عقلی و نقلی آگاه ...

بخش ۵۳ - شرف اصفهانی: و هو شرف الدین فضل الله. او را از شفروه ...

بخش ۵۴ - شفایی اصفهانی: نامش حکیم شرف الدین حسن و افضل فضلای زمن بوده. ...

بخش ۵۵ - صاین اصفهانی قدس سره: اسمش خواجه صاین الدین علی ترکه. از فضلا و حکمای ...

بخش ۵۶ - صدر شیرازی: و هو صدرالمتألهین و فخر المحققین، مولانا صدر ...

بخش ۵۷ - صفی اصفهانی: و هو مولانا صفی الدین محمد. فاضلی نکته‌پرداز و ...

بخش ۵۸ - صدرالدین نیشابوری: معاصر سلاطین خوارزمشاهیه بوده. تاریخ سلاطین ...

بخش ۵۹ - ضیای بسطامی: و هو محمدبن محمد بسطامی. از فضلای عهد خود بوده. این بیت از اشعار اوست:

بخش ۶۰ - طالب جاجرمی: از اهل جاجرم و جاجرم از توابع بسطام است. اما ...

بخش ۶۱ - ظهیر فاریابی: و هو ظهیر الدین طاهربن محمد. کنیتش ابوالفضل و ...

بخش ۶۲ - عزیز کاشانی قدس سره: و هو شیخ عزیز الدین محمود. از افاضل حکما و ...

بخش ۶۳ - علای خراسانی: و هو سید علاءالدین و از افاضل کاملین. در هندوستان وفات یافته. از اوست:

بخش ۶۴ - علی سرهندی: وی را میان ناصرعلی گویند. مردی مجرد و وارسته بود. ...

بخش ۶۵ - علمی قلندر هندی: مشهور به شاه علمی بوده و مجردانه سیاحت می‌نموده. از آن جناب است:

بخش ۶۶ - علی شاه ابدال عراقی: اسمش باباعلی شاه ملقب به ابدال همانا از ابدال ...

بخش ۶۷ - عمربن فارض مصری: و هو الشیخ الموحد عمربن حسن بن علی بن رشید ...

بخش ۶۸ - عامر بن عامر بصری: از مشایخ بصره و از اکابر حکما و از نوادر فضلا و ...

بخش ۶۹ - غالب خوزی قدس سره: و هو عبدالله بن ابی عبدالله منجی الثانی بن ...

بخش ۷۰ - فردوسی طوسی علیه الرحمه: و هو حکیم ابوالقاسم حسن بن اسحق بن شرف شاه از ...

بخش ۷۱ - فارسی خجندی: نامش ضیاءالدین و چون سلسله نسبش به حضرت سلمان ...

بخش ۷۲ - فیض کاشانی قدس سره: و هو مولانا مرتضی المدعو به ملامحسن، از تلامذه ...

بخش ۷۳ - فاتح گیلانی: اسمش میرزامحمد رضی و مشهور به شاه فاتح. مولد و ...

بخش ۷۴ - فدایی لاهیجانی: خلف الصدق شیخ محمدلاهیجی است که صاحب شرح گلشن ...

بخش ۷۵ - فکری خراسانی: اسمش سید محمد، ملقب به جامه باف. اصلش از تربت ...

بخش ۷۶ - فیاض لاهیجی: و هو مولانا عبدالرزاق. جامع علوم عقلی و نقلی ...

بخش ۷۷ - فتح الله شیرازی: اسمش حکیم شاه فتح الله. در حکمت و معرفت صاحب ...

بخش ۷۸ - فخر الدین رازی: وهو ابوعبدالله محمدبن حسن القرشی التمیمی ...

بخش ۷۹ - فتحی ترمدی: و هو حکیم علی بن محمد ترمدی، از فحول حکما و ...

بخش ۸۰ - فانی دهدار: و هو خواجه محمدبن محمود دهدار. از فضلا و علمای ...

بخش ۸۱ - فیضی تربتی: از سیاحان بوده و در زمان اکبرشاه درهندوستان توقف ...

بخش ۸۲ - قوامی خوافی: اسمش میرقوام الدین نصرالله. در بدو حال ملازمت ...

بخش ۸۳ - کمال اصفهانی: و هو حکیم کمال الدین زیاد. از فحول حکمای زمان ...

بخش ۸۴ - کافری شیرازی: اسمش میرزا محمود. گویند مؤمنی خوش اعتقادو فرزانه ...

بخش ۸۵ - کمال اصفهانی: و هو کمال الدین اسماعیل بن جمال الدین ...

بخش ۸۶ - کامل خلخالی: اسم سعیدش ملک سعید. از فضلای خلخال و از شعرای ...

بخش ۸۷ - کاشفی سبزواری: و هو زبدة الحکماء و قدوة العرفاء مولانا کمال ...

بخش ۸۸ - لطفی شیرازی: از مجردان زمان و از سیاحان اوان خود بوده و سیاحت ...

بخش ۸۹ - مجدالدین طالبه: از مشایخ زمان واز عقلای نکته دان عهد خود بوده. ...

بخش ۹۰ - معین جامی: نسبش به سلطان سنجر سلجوقی می‌رسد. از فضلاء و حکماء و عرفا بوده. خود می‌گوید:

بخش ۹۱ - محمد نسوی علیه الرحمة: از اماجد فضلا و از اکابر علمای عالی مقداربود. ...

بخش ۹۲ - مسیح کاشانی: و هو رکن الدین مسعود بن نظام الدین علی است. ...

بخش ۹۳ - محب سرهندی: اسمش محب علی. اصلش از برلاس. مولدش تته. موطنش ...

بخش ۹۴ - ناصر خسرو علوی: و هو ناصر بن خسرو بن حارث بن عیسی بن حسن بن ...

بخش ۹۵ - نصیر الدین طوسی قدس سره: و هو فخر الحکما و مؤید الفضلا، نصیر الملة و ...

بخش ۹۶ - نوری شوشتری علیه الرحمة: اسم شریفش قاضی نورالله و از کمالات صوری و معنوی ...

بخش ۹۷ - نسیمی شیرازی طاب ثراه: نام آن جناب سید عمادالدین. از سادات رفیع ...

بخش ۹۸ - نعمت تبریزی: اسمش حکیم مؤمن و از تلامذه ملامحسن متخلص به فیض. ...

بخش ۹۹ - نظیری نیشابوری: اسمش محمد حسین. اصلش از جوین. به سبب توطن در ...

بخش ۱۰۰ - واله بروجردی: اسمش محمد حسین بیگ بود و ملازمت را ترک نمود. در ...

بخش ۱۰۱ - واعظ قزوینی: اسمش میرزا محمد رفیع و در فضیلت پایه قدرش منیع. ...

بخش ۱۰۲ - واحد تبریزی: و هو زبدة الفضلاء مولانا رجبعلی. از مشاهیر فضلا ...

بخش ۱۰۳ - وقوعی سمنانی: از ارباب حال و از اصحاب کمال. معاصر و هم صحبت ...

بخش ۱۰۴ - همام تبریزی: و هو خواجه همام الدین محمد. از معارف شعراء و ...

بخش ۱۰۵ - هلالی جغتائی: با سلطان حسین میرزای بایقرا و امیر بی نظیر علی ...

بخش ۱۰۶ - یحیی لاهیجانی: از فضلا و علمای زمان خود ممتاز و بین العوام و ...